ئاپتور Peter Fleming *
ئېنگلىسچىدىن ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن تەرجىمە قىلدى
News from Tartary: A Journey from Peking to Kashmir
بۇ كىتاپ 1936- يىلى بۈيۈك بىرتانىيىنىڭ ئوكىسفورد Oxford Alden Press نەشرىياتىدا نەشىر قىلىنغان
6-باب: چۆل يولى
1- بۆلۈم: مەينەت خىزمەت
سىياسەت كۆپىنچە ۋاقىتلاردا ئادەمنى ناھايىتى چارچىتىۋېتىدۇ. بولۇپمۇ ئادەتتىكى ئوقۇرمەنلەرنىڭ نەزىرىدە ئاسىيانىڭ سىياسىتى كىشلەرگە تېتىقسىز ۋە زېرىكىشلىك تۇيۇلىدۇ. ئۇلاردا ئۆز كېلىچىكىگە ئۆزنى باغلاش ئۇقۇمى مەۋجۇت ئەمەس ياكى ھالى شۇنداق بىر مۇمكىنچىلىكتىن كۆپ يىراق. گەرچە بىز ئىنسانلار ھەممىمىز قېرىنداش بولساقمۇ، ھازىرقى زامانىۋى دۇنيادا بىر – بىرلىرىمىزگە توردەك باغلىنىپ ھېسداشلىق قىلساقمۇ، ئۆز – ئارا چۈشىنىشكە تىرىشساقمۇ ئەمما بىز يەنىلا ئۆزىمىزدىن چىراي شەكلى پەرقلىنىدىغان بۇ ئادەملەرنىڭ زادى نېمە ئىشلارنى قىلىۋاتقانلىقىنى تېگى تەكتىدىن چوڭقۇر چۈشىنىشكە ئامالسىزمىز.
ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن
”ئانا“ دىن ئۇلۇغ سۆز يوق.
”ئانا ئايىغىدا جەننەت بار“
– ئۇيغۇر خەلق ماقال-تەمسىلى.
مەن بۇ مەرسىيەمنى پۈتۈن ھاياتىدا ئۆز پەرزەنتلىرىنى بېقىپ چوڭ قىلىش يولىدا بۇ ئالەمنىڭ راھىتىدىن كۆرە قاتتىقلىقنى، بارلىق جەۋىرى جاپالىرىنى يەتكۈچە تارتقان، ھاياتنىڭ ھېچ ئىللىقلىقىنى كۆرمەي بۇ ئالەمدىن ئوتكەن بارلىق جاپاكەش مېھرىبان ئۇيغۇر ئانىلارغا، جۈملىدىن مېنىڭ 12- فېۋرال ئەتىگە سائەت 2:40 مىنۇت ئۆتكەندە 4 پەرزەنتىنى، مېنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالغان 12 نەۋرىسىنى (مەن ئەڭ چوڭ نەۋرىسى) ۋە 16 چەۋرىسىنى مۇسىبەت قايغۇللىرىغا قالدۇرۇپ بىز بىلەن 82- يېشىدا ۋىدالاشقان جەننەتخان چوڭ ئانىمىزنىڭ ۋاپاتىغا بېغىشلايمەن. ئەي سۆيۈملۈك ئانا، نامىزىڭغا بارالمىدىم…… مېنى كەچۈرگەيسەن! ئېھ ھەممىگە قادىر ئاللاھ، جەننەتخان چوڭ ئانىمىزنىڭ ئاخىرەتلىكىگە جەننەت ئاتا قىلغايسەن. ئامىن!
ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن
ئەسەرنى بىۋاستە ئاڭلاش: Hayatliq.mp3
ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن
ھاياتلىقنىڭ سىرلىرى كۆپ، بۇ سىرلار ئىچىدىكى تەپەككۇر قىلىش ئىقتىدارىغا ئىگە مەخلۇق بولغان ئادەملەر ھەر يەردە بولـمىسۇن ياشاش ئۇچۇن توختاۋسىز كۈرەش قىلىدۇ، ھاياتنى رىقابەت ئىچىدە داۋام ئەتكۈزىدۇ …. بۇ خىل ئىنسانلار ھاياتلىقىنىڭ ئاڭ قۇرۇلـما ئادەتلىرى ئادەملەرنىڭ ئېرسىيىتى بولغان شەخسىيەتچىلىك تەبئىيتىدىن كەلگەن. ئادەملەر بىلەن باشقا جانلىقلار ئارسىدىكى بىر روشەن پەرىق ئادەملەردە مۇھەببەت ۋە نەپىرەتنىڭ بولغانلىغىدا ھەم ئادەملەر بۇ بىر ـ بىرلىرى بىلەن چىقىشالـمايدىغان مۇھەببەت ۋە نەپىرەتنى مىراس قىلىپ ئۆزلىرىنىڭ كېيىنىكى ئەۋلاتلىرىغا ھەر خىل شەكىلدە قالدۇرۇش ئىقتىدارىنىڭ بولغانلىغىدا ئىپادىلىنىدۇ. مانا بۇ ھالەت بۈگۈنكى ئادەملەر دۇنياسىنى زىدىيەتلەر ئىچىدە سورەپ ماڭماقتا. ئۆز دۇنياسىنى ئۆز قولى بىلەن ئۆت يېقىپ كۆيدۇرمەكتە….
ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن
شېئىرنى بىۋاستە ئاڭلاش: Muhebbet_hemmet.mp3
(بۇ شېئىرنى سەكراتتا يېتىۋاتقان كۆيۈمچان ئاتاجانغا بېغىشلايمەن!)
مۇھەببەت ھەممە …
بىزگە تەقدىم قىلىنغان تۇغۇلۇش بىلەن
ھەم تۈگىمەيدۇ ئۆلۈش بىلەن
يۈرەكتە ياشنايدۇ سۆيگەنلىرىم
بىرى باغ، بىرى تاغ،
بىرى دەريا… ھەممىسى باشقا بىر دۇنيا
شۇڭا بەخىتلىكمەن ئەركىم بىلەن.
ھەر كۈنى مۇساپىرنىڭ ئاسمىنىدىن
كۆزۈم يۇمۇلۇشتىن بۇرۇن،
سەھەردە يورۇق كۆرۈشتىن بۇرۇن
ئامانلىقنى مەن تىلدىم
يورۇق يۈزىڭلارنى
ئەتىنى كۆرۈشكە ئىنتىلگەن كۆزۈڭلارنى
تەبەسسۇمگە تولغان كۈلكەڭلەرنى
ماڭا كۆرۈش نېسىپ بولسۇن دېدىم…
ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن
شېئىرنى بىۋاستە ئاڭلاش: Baliliqta_muhabbet.mp3
مەن دەردىمنى تامغا ئېيتىپ ئۆگەنگەن،
ئاڭلارغا كىشىم يېنىمدا بولـمىغاچ.
كەلدى ياشاپ ئامانەتتە ئەقىدەم،
ئاشىق يۈرەك كۆيۈپ ساڭا تىنمىغاچ!
چوڭ بولساممۇ خىيانەت بالىلىقتا يوق،
ئېيتساڭمۇ گەر يالغاننى مەن سۆيمىدىم دەپ.
پاك مۇھەببەت تۆرەلگەن سەبئىيلىكىم ئۇ.
ياشنايدۇ مەن بىلەن تەڭ سۈيۈلۇپ ئەبەد!
بالىلىقتا بال، تەمى ئاداققا كەتمەس،
ئالـمىلىق باغ، رۇخسارىڭ سىماسى ئۆچمەس.
تىلىگەن ئىدىم تولسىمۇ قەلبىمگە ئازاب ـ
«ياشا سەن، بەخىتلىك بول بىر ئۆمۈر پەۋەس!»…
ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن
ئىلاۋە: ئەشۇ يىللاردا بۇ شېئىرنى يېزىشتىن تۇغۇلغان ئويلار – بىز ئادەملەر بۇ دۇنياغا ئاپىرىدە بولغاندىن بۇيان “ھايات ئىشقى” نىڭ ھۇزۇرىدىن، “ئاخىرەتلىك “ نىڭ غېمىدىن ئۆزىمىزنى قاچۇرالىغان ئەمەس. ھاياتىمىز مەلۇم باسقۇچقا يەتكەندە مۇشۇ بىر – بىرلىرىگە قارمۇ – قارشى ھۇزۇر بىلەن ئەندىشە ۋەسۋەلىرى بىز ھاياتلىق مەنىسىنىڭ نېمە ئىكەنلىگىنى چۈشۈنۈپ يىتىپ بولغۇچە ئۆمۇرىمىزدىن خوشلىشىپ كېتىپ بولىدۇ….. مېنىڭ دېمەكچى بولغىنىم بەلكىم مەن ئىنسان ھاياتىنىڭ بىز قوبۇل قىلىشقا مەجبۇر قىلىنغان تەبئىي قانۇنىيىتى بىلەن قەلبىم قېتىدىن ئۇرغۇغان سوبيېكتىپ تۇيغۇمنى گۈزەل ئۇيغۇر ئەدەبىي تىلىدا شېئىرى ھېسسىيات بىلەن ئىپادىلەشكە تىرىشىپ كۆرگەن بولسام كېرەك, ئېھتىمالىم. ئەمما شۇنىسى ئېنىقكى مەن بۇ شېئىرنى ئىنسان ھاياتىنىڭ ئەركىنلىكىنى، ھايات – ماماتلىقى ياكى ئۆمرىنىڭ ئۇزۇن -قىسقىلىقىنى چەكلەيدىغان تەبئىي قانۇنىيەتلىرىگە ئەمەس، بەلكىم ئادەملەر تەرىپىدىن يارىتىلغان ھاياتنىڭ سۇنئىي كىشەنلىرنى پاچاقلاشقا، بۇ ھاياتلىقتا مەن ئۈچۈن يارىتىلغان ئادالەتسىزلىكلىرىگە تىز پۈكمەي، ھاياتنى قىزغىن مېھرى – مۇھەببەت بىلەن باغاشلاشقا، ئۆزۈمنى تولۇپ – تاشقان ئۈمىد بىلەن، ئىجابىيلىق بىلەن مەن كۈتۈۋاتقان گۈزەل كېلەچەك ئۈچۈن مېھنەت ۋە ھىممەت بىلەن ياشاشقا دەۋەت قىلىۋاتقان بولسام كېرەك يەنى مەن مىلادى 1998 – يىلى غازىيانە ئاقسۇدا ياشاۋاتقان كۈنلىرىمدە !
(بۇ شېئىر 1998- يىلى 12- ئاينىڭ 31- كۈنى ئاقسۇ گېزىتىدە ئەزىز ئەيسا (يول) نامى بىلەن ئېلان قىلىنغان)
ھايات ئىشقى
ئىككىلەنمەيمەن،
سۆيگۈ ئالدىدا.
زارلىمايمەن،
تەقدىر قوينىدا.
يانغىن…
ئوتتىن پۈتكەن يۈرەك.
ئىرادەم ھاياتقا-
خانتەڭرىدەك….
ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن
مۇئەللقتىكى مېنىڭ كۆك ئاسمىنىم
مەن سېنى مۇتلەق سۆيۈپ كەلدىم
ۋۇجۇدۇم بىلەن باغاشلاپ
بىر جۇپ كۆزۈم كۆرۈشكە
بۇرنۇم ھىدىڭنى سېزىشكە
ئېغىزىم سېنى قوشۇپ يېيىشكە
پۇتۇم مېڭىشنى ئۆگەنگەندىن باشلاپ.
مەن سېنى قەلبىم قېتىدىن
چەكسىز سېغىنىپ كەلدىم بۈگۈنگە
بۇ سېغىنىش شۇ يەردە ئۇزاقتىن بۇيان
بۇ سېغىنىش دېڭىزدەك چوڭقۇر
بۇ سېغىنىش تەڭرى تېغىدەك ئېگىز
گەرچە مېنىڭ يىلتىزىم
كۆمۈلۈپ كەتكەن بولسىمۇ دەشتى چۆلگە…..
«شىنجاڭ ئەدەبىيات ـ سەنىتى» ژۇرنلى 1951 ـ يىلى 4 ـ 5 سان ژورنالنىڭ ئەلكىتاپ PDF نۇسخۇسىى. تۆۋەندىكى مۇقىم تور ئادرېسىدىن چۈشۈرۋالالايسىز:
www.azizisa.org/e_kitap/XJ_Edebiyat_Senet1951_4_5.pdf
elkun@azizisa.org