ۋىلئام مولوتوۋ (قازاقىستان)

سەھەردە كۈن نۇرى چۈشكەن شەبنەمدەك،
كۆزلىرىڭ نىگارىم تۇرار نۇر چېچىپ.
ھۇر باغنىڭ ئىچىدە يۈرگەن سەنەمدەك،
كېلىسەن تۇيغۇم ئىشىگىنى ئېچىپ.

سەن تېپىشماق سېھرىڭ ماڭا ئۆتۈكلۈك،
قارىشىڭ مۇلايىم دىلنى ئىرىتەر.
سەھەرنىڭ سۆيۈپ قاچقان شوخ شامالدەك،
ئۈگدىگەن سېزىمىمنى شۇئان سەگىتەر.

تەبەسسۇم تۆكۈلەر يۈزۈڭدىن ئىللىق،
پاك دىلىڭ ئەينەكتەك ئەكس ئېتىدۇ.
بولسىمۇ گەر ھايات يولى ئېدىرلىق،
بەخت قۇشى بىر كۈن ساڭا قونىدۇ.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

ئەسەرنى ئاڭلاش: Din_we_kesip.mp3

بىر ئادەمنىڭ ئۆز كەسپىدە نەتىجە قازىنىشى ۋە كەسىپلىشىشى بولسا ئۇزاق مۇددەتلىك ئىزچىللىقا ئىگە قېتىرقىنىپ ئۆگىنىش، ئىزدىنىش ۋە مېھنەت تۆكۈش ئارقىلىق ئۆزىگە، ئۆزىدىن ھالقىغىنىنى مىللىتىگە، جۈملىدىن ئىنسانىيەتنىڭ بەختى – سائادىتى ئۈچۈن خىزمەت قىلىشى بىلەن ئەمەلگە ئاشقان بولىدۇ. ھەر – بىر شەخىسنىڭ ئىلاھىي ئېتىقادىغا تەۋە بولغان دىن ئۆز پىنھانلىقىدا دۇنيانى بىلىش ئېڭى بىلەن تەڭ يۈكسىلىدۇ ئەمما بىر كەسىپ ئىگىسى ئۈچۈن ئۇ ئومۇمىيلىققا تەۋە بولۇپ ئىپادىلەنمەيدۇ. دىن بىلەن كەسىپ، مىللەت بىلەن مېھنەت، ئىلىم بىلەن تەقدىرچىلىكلەرنىڭ ھەممىسى رىيالىزىم ۋە ئىدىيالىزىملىق بىلىشكە تەۋە بولغان باشقا – باشقا ئۇقۇملارغا مەنسۇپدۇر.

دەۋرىمىزدىكى ئۇيغۇر ھاياتىدا مۇبارەك دىنىمىزنى بۇ دۇنيانىڭ كۈندىلىك بەندىچىلىكىدىن ئايرىپ چۈشىنىۋالغان، پانىي دۇنيادىكى ئادەم ھاياتىنىڭ ھەممە ساھەلىرىنى دىندىن ئىبارەت بۇ بىرلا ئارغامچىغا باغلىۋالغان قېرىنداشلىرىمىز ئارىمىزدا كۈنسايىن كۆپىيىشكە باشلىدى. خۇسۇسەن مەن بۇ يۆلىنىشتىن مۇستەسنا ئەمەسمەن چۈنكى بىز ئۇيغۇرلار ئۈچۈن ئىلاھىزىملىق بىلىش بويىچە دىنىمىز ئەڭ ئاۋال ئاللاھ تەرىپىدىن ئۇيغۇر دەپ يارىتىلغان مىللەت (قوۋم) نىڭ مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشىنى، زامان ۋە دەۋىرگە يارىشا تەرەققىي قىلىپ گۇللىنىشىنى، ئاندىن ئۇنىڭ بىر مىللەت ۋە ۋەتەندە بولۇشقا تېگىشلىك زۆرۈر بولغان ھەممە شەرتلەرنى ھازىرلىشىنى تەلەپ قىلىدۇ. دىمەكچىمەنكى بىر يىتۈك مىللەتنىڭ دىنلا بولۇشى ئەمەس، بەلكى ئۇنڭ تىلى، مىللىي مەدەنىيىتى، تارىخى، ئۆزىگە خاس ئۆرىپ – ئادەتلىرى دىن بىلەن تەڭ، بىر -بىرلىرىنى ئىنكار قىلمىغان ھالدا مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشىنى، راۋاجلىنىشىنى شەرت قىلىدۇ.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

ئەسەرنى بىۋاستە ئاڭلاش: Atijan.mp3

ئاتامنىڭ ۋاپاتىغا بېغىشلايمەن.
(مەرسىيە)

 
ئۇچتى ئۆمۈر باغىدىن يورۇق بىر يۇلتۇز،
پەرىشتە جەننەت تىلەپ دۇرۇت ئوقۇدى.
تاۋۇتىنى كۆتۈرۈشتىن مەھرۇم ئەلكۈن،
“ئاتىجان” دەپ بۈگۈن مەرسىيە توقۇدى …

 
سەن تىككەن ئاق تېرەك يالىڭاچ بولۇپ،
بۇ كۈزدە غازاڭلار چۈشكەندە سەن يوق.
باراڭدا ئۈزۈملەر سارغىيىپ پىشىپ،
بولغاندا مەي بىر تال يېيىشكە سەن يوق!

 
قوتاندا قوي مەرەپ سېنى سورايدۇ،
يەم بېرەرىگە چېۋەر قولۇڭ ئەمدى يوق.
خورازمۇ ماتەمدە، سۈكۈتلۈك سەھەر،
قالدى ئۆيۈڭ تۇرۇكسىز ئەمدى سەن يوق!

 
قاپلىدى ئاسمىنىمنى مۇدھىش بۇلۇت،
زار كۈتكەن نىجات قۇياشى بۈگۈن يوق.
سەن نۇرلۇق ئاي ئىدىڭ قەلبىمگە يانغان،
تۈن بولدى بۇ كۈنۇم كۆرەرگە سەن يوق!

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

جۇت قىش قوغلىدىمۇ يۇپۇرماق سېنى،
ئۈزۈلدۇڭ ۋاقىتسىز تېنىڭدىن جۇدا.
ياكى داپ چالدىمۇ ساڭا شاماللار؟
ئۈچتۇڭ بۈگۈن ماكانسىز بولۇپ سەۋدا…

جۇت قىش قوغلىدىمۇ يۇپۇرماق سېنى،
تاڭ سەھەردە ھىجران ناخشىسى ئېيتىپ.
كېزەرمەن ۋىسال تۇغقان بۇ كوچىنى،
نەپسىمگە سېغىنىش ھېسلىرىنى قېتىپ.

جۇت قىش قوغلىدىمۇ يۇپۇرماق سېنى،
سارغىيىپ رەڭگىڭ يېشىلدىن تۆنۈگۈن.
بولمىغىن ئەمما سەن ھىجرانغا ئەلچى،
خازاندەك توزۇمىسۇن سۆيگۈ بۈگۈن!

جۇت قىش قوغلىدىمۇ يۇپۇرماق سېنى،
سارغىيىپ ئالتۇندەك ھۆسىن – جامالىڭ.
كەتسەڭ گەر پەسلىنى پەرۋاسىز ئىزدەپ،
كۆكلىگىن گۈلۈم بولۇپ باھاردا مېنىڭ؟!

29 ئۆكتەبىر، 2017- يىلى. لوندون

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

شېئىرنى ئاڭلاش: Yurkim_yansa_meylimu.mp3

شېئىرنى كۈندۈزئاي ھامۇت ئوقۇدى

شېئىرنى ئاڭلاش: Yurkim_koyse_meylimu_Aykun.mp3

شېئىرنى ئايكۈن ئوقۇدى

پەسىلنىڭ رەڭلىرى تۆكۈلگەن دەملەر،
ئۇچمىدى خازاندەك ھاياتتىن كىملەر،
مۇسىبەتتىن ئاقساق ئېغىر قەدەملەر،
پىغاندىن يۈرىكىم يانسا مەيلىمۇ؟

سۈكۈتتە مەن سەھەر دەريا بويىدا،
بەزمىگە چۈشكەن قۇشلار دان كويدا،
چۆگىلەر تۈگمەندەك دۇنيا ئويۇمدا،
ئازابتىن بۇ يۈرەك كۆيسە مەيلىمۇ؟

قارغايلار ئاسمانغا قاراپ سەپ تارتقان،
تاغ باشىغا تۇمانلار ئۇپۇق ياپقان،
ۋادىلار سارغىيىپ يالىڭاچ ياتقان،
خازان بولۇپ ئۆمۈر كەتسە مەيلىمۇ؟

تارىمدىكى ئالتۇن كۈزىنى مەن سېغىنىپ،
توغراق ياپرىقىدەك كۈزدە سارغىيىپ،
تەڭرى سۆيگەن كۆككە ئىلتىجا قىلىپ،
ھايات ئۆتۈپ كەتسە تۇراي مەيلىمۇ؟

پەسىل بىلەن تۇيغۇم تۇغۇلۇپ تۇرسا،
سۆيگۈم بىلەن نەپرەت كۈرەشكە تولسا،
كۈلكەم بىلەن يىغام ئايرىلماس بولسا،
پىغاندىن بۇ يۈرىكىم يانسا مەيلىمۇ؟

سۇ يۈزىدە لەيلەپ ئاقار يۇپۇرماق،
ئەكسىم تىترەپ تۇرار ئۈستىدە بىراق،
قويۇلغان ھاياتقا سېھىرلىك سوراق،
ئەلكۈن پىغاندىن ئۆلسە مەيلىمۇ؟!

16-ئۆكتەبىر 2017- يىلى، لوندون.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

يەردە ياپراق ئۆلۈمنى كۈتكەن بۇ سەھەر،
جۇدالىق شامىلى غۇيۇلداپ ياندىن ئۆتەر.
بىر توپ قاغا دەرەخ ئۇستىدە ھازىدار …
ئاھ يار، سېغىنىشىڭ بۈگۈن يۈرەككە يېتەر!

سېغىزخان تاقلاپ يولۇمدىن توغرا ئۆتتى،
ئاڭلارمەنمۇ بىر خوش-خەۋەر ياردىن شۇئان.
مەن كۈلسەم دەقىقە ھايات لەززىتىدىن –
بولماسمىدى ھىجران غايىپ ئارىدىن پىنھان ؟!

«كۈز- سەن ھىجران ئەمەس» دەپ نەزمە يازساممۇ،
ياپراق ئاياق ئاستىدا چەيلىنىپ ياتتى.
باھارنى كۈز بىلەن تەڭ چىللاپ باقساممۇ،
قىش دېدى «مەنىسىز باھار كەلمەسكە كەتتى!».

كەتمەكچى يىل بىلەن تەڭ ئالتۇن كۈز بۈگۈن،
بىز ئۇچراشقان شۇ كۈننى ئۆتمۈشكە تاشلاپ.
بىلمەيمەن يەنە نەچچە كۈز ئۆتەر بەلكىم،
كەلمىسەڭ قىشتىن بۇرۇن باھارنى باشلاپ؟!

مەيلىمسىز ھىجرانغا قۇل مەھكۇم مۇھەببەت،
ۋىسال كۈننى كۈتىدۇ تاقەتسىز پەقەت.
كۈز رەڭگىدەك سارغايدى ئەلكۈن يۈرىكى،
ياشامدۇ كۆيگەن ئوتنى يوشۇرۇپ ئەبەد؟!

17- ئۆكتەبىر (01:08) 2017- يىلى. لوندون

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن
 

ئەسەرنى بىۋاستە ئ‍اڭلاش: Heyrilik_dunya.mp3

خەيرلىك دۇنيا!
ھەر كۈن سېنى سۆيۈپ تۇغۇلدۇم
سېنىڭدىكى جىمى بار نەرسىنى-
ئاي، كۈن، يۇلتۇز، تاغ، دەريا، دېڭىز …
شۇڭا سۆيۈپ ھەم سۆيۈلۇپ ياشايمەن!
چۈنكى مەن ئادەم!

شۇڭا ھەر نەپەستە
ھەر سەھەردە
مەن ئىنسانلىقنى كۈيلەيمەن،
ھارمايمەن…
ئۆزىنى ئادەم دېگەنلەردىن-
بىر قوشۇق ئادىمىيلىكنى تىلەيمەن!

2017- يىلى، 3- ئۆكتەبىر. لوندون.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

ئادەملەرنىڭ ئۆزىنى ۋە ئۆزگىلەرنى چۈشىنەلىگەن ئەقىل ئىدراك بىلەن ياشىشىمۇ زور بىر بەخىتتۇر. ئادەملەر دۇنياسىنى ئالىمىدىن نادىنغىچە، دەھرىسىدىن سۇپىسىغىچە، ئاشىقىدىن مەشۇقىغىچە، بېيدىن گادىيغىچە، ھەتتا شاھىدىن بىر بۇردا ناننى تىلەپ ئارا تېپىپ يېيەلمەيدىغان قەلەندىرىگىچە گۈزەل دەپ تەرىپلىشىدۇ. بەلكىم بۇ راستۇر، بەلكىم بۇ يالغاندۇر ۋەياكى ھەر ئىككىلىسىدۇر ئەمما ھىچ بىر مۇنازىرە تەلەپ قىلـمايدىغان بىر ھەقىقەت شۇكى ھەر بىر ئادەمنىڭ بۇ دۇنيانى ئۆزى ئۈچۈن گۈزەل ياكى دەشتى چۆل قىلىپ يارىتىشى شۇ كىشىنىڭ ئۆز مېھنىتىدىن سورىلىدىغان سوراقتۇر.

گاھىدا ھايات مۇساپىمىزدە زاماننىڭ زارى بىلەن خوشاللىق ۋە قايغۇنىڭ نۆۋىتى ئالمىشىپ قارا كۆزىمىزدىن سىرغىپ چۈشۈپ تۇرىدىغان ياشلار يۈركىمىزنىڭ چوڭقۇر قاتلىرىدا بىزگە ھىچ يوشۇرماستىن نۇرغۇن ھەقىقەتلەرنى پىچىرلاپ تۇرىدۇ. ئۇنى سىزدىن باشقا ھىچ بىر كىشى سېزەلمەيدۇ ياكى تارتىپ ئالالمايدۇ. دېمەك بۇ يەردىكى گەپ دەل سىزدە شۇنداق پىچىرلاپ، يۈركىڭىزدىن ئېيتىلىۋاتقان ئىنسانلىقنىڭ چىن ھەقىقىتىنى ئېنىق ئاڭلىيالىغىدەك سەزگۈر بىر جۈپ قۇلاقنىڭ بار ياكى يوقلىغىدۇر چۈنكى بىز ئادەملەر ھەرقانچە ياۋايىلاشمايلىكى، ھەرقانچە رەھىمسىزلەشمەيلىكى، ھەر قانچە شەرمەندىلەشمەيلىكى بىز ھەممىمىزنىڭ بۇ دۇنياغا ئادەمىي مېھرى ـ مۇھەببەت بىلەن كەلگەنلىكىمىزدەك،  بىئولوگىيىلىك گېىن تارىخىمىز قەلبىمىزدە ھەر دەقىقىدە بىزگە يۈرىكىمىزنىڭ سوقۇش رېتىمى بىلەن تەڭ خاتىرلىنىپ تۇرىدۇ، شۇڭا بىز دەيمىز شۇنىڭ ئۈچۈنمۇ بىز ئادەمدۇرمىز.

2016 ـ يىلى 5 ـ ئۆكتەبىر.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن
 

ئەسەرنى بىۋاستە ئاڭلاش: Bir_botulka_su.mp3

ئەسەرنى ئاسىيە ئۇيغۇر ئوقۇدىئەسەرنى ئاسىيە ئۇيغۇر ئوقۇدى

مەيىن شامالغا ھارماي ئۇسۇل ئويناپ كۆنۈپ كەتكەن بۇلۇتلار خۇددى ناز قىزدەك گاھى كۆڭلى يېرىم بولۇپ يىغلىسا، گاھى خۇشلۇقى تۇتۇپ تېلىقىپ كۈلەتتى، گاھى چاغدا قاپىقىنى تۇرۇپ دومسىيۋېلىپ، قۇياش نۇرىنى دۈمبىسى بىلەن توسۇپ مۆكۈ – مۆكۈلەڭ ئوينايتتى. توۋا، بۇلۇتلارمۇ ئادەملەرنىڭ مىجەز – خۇلقىنى ئۆگۈنۇۋالدىمۇ نېمە، ئىشقىلىپ مەن بۈگۈن شۇنداق غەلىتە بىر تۇيغۇلارغا قەلبىمنى مەستخۇش قىلغاچ مۇڭلىنىپ ئولتۇرۇپ، دېرىزىدىن دېڭىزنىڭ چېكىگە نەزەر تاشلايتتىم. مالمودىن (Malmö) كوپېنھاگېنگە تىز كېتىۋاتقان پويىز ئورەساند كۆۋرۈكىنىڭ (Oresund Bridge) تومۇر بالداقلىرىنى بىر -بىرلەپ ئارقىسىدا قالدۇرۇپ ئالدىغا ئۇچقاندەك چاپاتتى. كۆك ئاسماننىڭ كۆك رەڭگىنى ئۆزىگە ئەينەن كۆچۈرۋالغان بالتىق دېڭىزنىڭ ئاسمىنىدىن شۇڭغۇپ چۈشكەن بۇلۇتلار بەئەينى سۇ ئۇستىدە لەيلەپ يۈرگەندەك بىر كۆرۈنۈشنى ھاسىل قىلاتتى. كۆز ئالدىمدىكى بۇ گۈزەل مەنزىرە كۈز ئايلىرىنىڭ بېشىدىكى ئاپتاپلىق، ھاۋاسى ئوچۇق شىمالىي ياۋروپا ئەللىرىنىڭ تەبئىي گۈزەللىكلىرىگە مۇجەسسەملىشىپ، خۇددى بىر پارچە مەشھۇر كلاسسىك ماي بوياق رەسىمدەك تەسۋىرىنى نامايان قىلاتتى.
 
مانا مۇشۇنداق تەبىئەتنىڭ گۈزەللىكىگە تولغان بۇ گۈزەل دۇنيا بىز ئادەملەرنىڭ ياشىشىغا مەنسۇپ ئىدى. بىز بۇ يەرگە ئەسلى دەرد ئەلەم تارتىش ئۈچۈن ئەمەس، كۆزىمىزدىن ئىسسىق قان – ياشلىرىمىزنى تۆكۈش ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى خوشال – خۇرام، مېھرى – مۇھەببەت بىلەن ياشاشقا كەلگەن ئىدۇق. يېشىم چوڭىيىپ، ئەقلىم قولۇمغا نېسىپ بولغان بۇ يىللاردا ئادەم بالىسىنىڭ تۇغۇلغىنىغا نېمە ئۈچۈن يىغلايدىغىنىنى، ئاندىن يەنە نېمە ئۈچۈن باشقىلارنىڭ يىغىسى بىلەن ھاياتىنى ئاخىرلاشتۇرىدىغانلىقىنى چۈشىنىشكە باشلىغان ئىدىم. ئادەم ھاياتىنىڭ مۇساپىسى مانا مۇشۇ ئارىلىقتىكى مۇھەببەت بىلەن نەپرەت، راھەت بىلەن مۇشەققەت، ئەركىنلىك بىلەن قۇللۇقنىڭ نىسپىيلىك چەمبىرىكىدە كەسكىن كۈرەش قىلىدىكەن. بۇلاردىن قايسى بىرى سىزنىڭ ھاياتىڭىزدا ئۈستۈنلۈكنى ئىگىلىسە ئۇ سىزگە تەۋە بولىدىكەن. سىز ئۆزىڭىزگە تەۋە بولمىغان قىسمى ئۈچۈن بولسا بىر ئۆمۈر، تاكى ئۆزىڭىزدە يوق نەرسىگە ئېرىشكۈچە كۈرەش قىلىپ ياشايدىكەنسىز. ئېھتىمالىم، بۇ بەلكىم ئادەملەرنىڭ بۇ دۇنيادا ياشاش پىسخىكىسى بولسا كېرەك.
 
ھەر بىر ئادەمنىڭ ھايات مۇساپىسى ئاجايىپ سەرگۈزەشتىلىك قىسمەتلەرگە تولغان بولىدىكەن. شۇنىڭ ئۈچۈنمۇ بىزنىڭ ھاياتىمىزدا خوشاللىق ۋە قايغۇلار، ياخشىلىق ۋە يامانلىقلار، مۇھەببەت ۋە نەپىرەتلەر بىر- بىرلىرىدىن ئايرىلماس قوشكېزەك بولۇۋېلىپ، بىزنى ئۆزىنىڭ ئاچچىق-چۈچۈك قايناملىرىدا ھەر ۋاقىت چۆكتۈرۈپ سىنايدىكەن. شۇڭا بىز ھەم كۈلۈشكە، ھەم يىغلاشقا، غەزەپلىنىشكە، سۆيۈش ۋە سۆيۈلۇشلەرگە ھەقلىق ئىكەنمىز.
 
ھاياتنىڭ سېھرى بىزنى خۇددى بىر توپ پادىلارنى ئېلىپ ماڭغان پادىچىدەك ئۆزىمىز تەسەۋۋۇر قىلالمايدىغان بىر سۈرئەتتە بىزنى مەلۇم نىشانلارغا ھامان باشلاپ ئېلىپ ماڭغىنى ماڭغان ئىكەن، بىزنىڭ تەبئىيتىمىز شۇنداق بولغىنى ئۈچۈن ئۇنىڭدىن ئۆزىمىزنى ئايرىۋېلىشقا ئىمكانسىزكەنمىز. بىز مانا شۇ ئىمكانسىزلىق ۋە تەبئىي خۇسۇسىيەتلىرىمىز ئىچىدە ئۆزىمىزنى ئاڭلىق ھالدا بىلىپ – بىلمەي گاھىدا ھاياتنىڭ تىلسىم كوچىلىرىغا غەرق بولغان بىر سەيياھقا ئايلىنىپ قالىدىكەنمىز. ھاياتىمىزنىڭ ئەگرى – توقاي دوقمۇشلارغا تولغان سەپىرىدە بىزگە شۇنداق ئەخلاقسىز، قەدىرسىز، ئادىمىيلىكنىڭ شەرتلىرى بىلەن ئۆلچىگىسىز دەرىجىدىكى ناچار ئادەملەر ئۇچراپ قالسا، بىزگە يەنە بۇنىڭ ئەكسىچە شۇنداق ئېسىل پەزىلەتلىك ئادەملەر ئۇچرايدىكى ئۇلار سىزگە پەرىشتىلەر كەبى تەۋەرۈك بىلىنىدىكەن. شۇ چاغدا ئەگەر بۇ ئادەملەر دۇنياسىدا ھەممە ئادەملەر مۇشۇ پەرىشتىلەردەك ئاق كۆڭۈل، مېھرى – مۇھەببەتلىك بولسا، باشقىلارغا يامانلىق ئەمەس پەقەت ياخشىلىقلا قولىدىن كەلسە، «يامانلىق» دېگەن بۇ ئاتالغۇ ئادەملەر تىلىدا يوق بىر سۆز بولسا، ئېھتىمال ئۇ چاغدا بىز ياشاۋاتقان بۇ دۇنيادىن ئۆچمەنلىك، ئادالەتسىزلىك، نەپرەت ۋە ئۇرۇش مەڭگۈلۈككە غايىب بولغان بولاتتى. ئۇ چاغدا بۇ دۇنيا بەلكىم ئىنسانلارنىڭ پانىي ئالەمدىكى جەننىتى بولۇپ قالار ئىدى دېگەندەك ئويلارغا چۆكىسىز ئەلۋەتتە.
 
كىشىلەرنىڭ بەزىدە «ئادەم ھاياتىدا بىر ياخشىلىق ۋە بىر يامانلىقنى ئۇنتۇمايدۇ» دەيدىغىنى بەلكىم مۇشۇنىڭدىن بولسا كېرەك. ئەمما مەن دەيمەن، ماڭا بىرسى يامانلىق قىلسا ئىمكان بار شۇ يامانلىق قىلغان كىشىنى قانچە تىز بولسا شۇنچە تىزلىك بىلەن خاتىرەمدىكى ئادەملەر تىزىملىكىدن ئۆچۈرۈپ، ئۇنتۇپ كېتىشكە ئالدىرايمەن. بۇنىڭ تەتۈرىسىچە ئەگەردە بىراۋنىڭ ماڭا چوڭ بولامدۇ ياكى كىچىك بولامدۇ، قولىدىن كەلگەن بىر ئىنسان سۈپتىدە ئادىمىيلىك تارازىسى بىلەن ياخشىلىق قىلغان بولسا، مەن شۇ كىشىنىڭ ياخشىلىقىنى ئۇنۇتمايمەن ۋە ئۇنۇتماسلىق ئۇچۇن باشقىلارغا قولۇمدىن كەلگەن ياخشىلىق ئارقلىق ھامان قايتۇرۇشقا تىرىشىمەن…. مەن شۇنداقمۇ ئويلاپ قالىمەن، ئادەم قەلبىدە مۇھەببەت بىلەن نەپرەت دائىم ئورۇن ئالمىشىپلا تۇرىدىكەن. ئەگەر ھەر ئىككىلىسى ئورۇن ئالماشماي بىللە تۇرسا ياكى مۇھەببەت نەپرەتكە ئورۇن بەرمىسە، بەلكىم بىز ھازىرقىدىن بەكرەك خوشال ياشاش ئىمكانلىرىنى تاپالىغان ئىدۇق.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

(مەزكۇر ماقالە « ئانا يۇرت» ژۇرنىلىنىڭ 2017 – يىلىلىق 1- سان نەشىرى ئاساسدا ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن تورى قايتا نەشىر قىلدى)

 
[ The Uyghurs are known in Central Asia for their leghmen ]

 
كىرىش سۆز

 
بىر مىللەتنىڭ يېمەك ـ ئىچمىكى مىللىي خاسلىققا ۋە مىللىي ئالاھىدىلىككە ۋەكىللىك قىلىدىغان بولۇپ، جۈملىدىن مول ئۇيغۇر يېمەك ـ ئىچمەكلىرى ئاساسىدا تەدرىجىي شەكىللەنگەن ئۇيغۇر تائام مەدەنىيىتى پۈتكۈل ئۇيغۇر مەدەنىيەت خەزىنىسىنىڭ مۇھىم بىر تەركىبىدۇر. ئۇيغۇر يېمەك ـ ئىچمەكلىرىگە ئۇيغۇر خەلقىنىڭ تارىختىكى ۋە بۈگۈنكى بارلىق ھايات پائالىيەتلىرى مۇجەسسەملەنگەن بولۇپ، ئۇ ئۇيغۇرلارنىڭ ئېتنوگرافىك ھايات كەچمىشىنى، ھايات كۆچۈرۈشتىكى تۇرمۇش ئۇسۇللىرىنى ۋە بارلىققا كەلتۈرگەن مەدەنىيەت ئەنئەنىلىرىنى جانلىق بايان قىلىپ تۇرىدۇ. ئۇيغۇر يېمەك ـ ئىچمەك مەدەنىيىتىنى تەتقىق قىلىش، ئۇنىڭ تەسىر كۆرسەتكەن ئىجتىمائىي ساھەلىرىنى ئۆگىنىش، ئەنئەنىۋىي ساغلام ئۇزۇقلىنىش ئادەتلىرىنى داۋاملاشتۇرۇش بىلەن تەڭ ئۇنى زامانغا يارىشا كەسىپلەشتۈرۈش، تېخىمۇ تەرەققىي قىلدۇرۇش يوللىرى ئۈستىدە ئىزدىنىشلەر زۆرۈر بولغىنىدەك بۇ مەدەنىيەتكە ئىلمىي ۋە جانلىق ئۇسۇلدا ۋارىسلىق قىلىشمۇ ئوخشاشلا مۇھىمدۇر. ئۇيغۇرلار ئۆز تائاملىرىنىڭ ساھىبى بولۇش سالاھىيىتى بىلەن يېمەك-ـ ئىچمەكلىرىنى قوشنا مىللەتلەرگە تونۇشتۇرۇش، جۈملىدىن قىتئە ھالقىپ چىقىپ، بىر مەدەنىيەتنىڭ يۇمشاق كۈچى سۈپىتىدە دۇنياغا ئۆز مەۋجۇتلۇقىنى ھەر ۋاقىت ئەسلىتىپ تۇرۇش ئوخشىمىغان مەدەنىيەتلەرنىڭ بىر قۇتۇپلىشىشى تېزلىشىۋاتقان بۈگۈنكى كۈندە ئوخشاشلا مۇھىم ئەھمىيەتلەرگە ئىگىدۇر.