ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

سالامۇئەلەيكۇم قېرىنداشلار! مەن يېقىنقى يىللاردىن بۇيان ئۇيغۇر تور بەتلىرىدە، ئۈندىدار قاتارلىق ئىجتىمائىي ئالاقە ۋاستىلىرىدە كۆپلىگەن ياشلىرىمىزنىڭ ئەنگلىيىگە بېرىپ ئوقۇش ئارزۇلىرىنىڭ بارلىقىنى ئەمما بۇ ئارزۇلىرىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشنىڭ توغرا يوللىرىنى تېپىشتا قىيلىنىۋاتقانلىغىنى ئېيتىپ مەندىن بۇ ھەقتە ياردەم تەلەپ قىلغانلىقى ھەققىدە نۇرغۇن خەت تاپشۇرۇپ ئالغان ئىدىم. مانا شۇ ئىلىمخۇمار، كەلگۈسىگە ئۈمىدۋار، ئۆزلىرىگە تەلەپكار ياشلىرىمىزنىڭ تۈرتكىسىدە مەن بۇ ھەقتە ئەنگلىيىدە ئوقۇشنى ئارزۇ قىلىدىغان ياشلىرىمىزغا ئەمەلىي بىر ياردىمى بولىدىغان مەلۇمات خاراكتېرلىك بىر تېما يېزىشنى نىيەت قىلىپ كەلگەن بولساممۇ خىزمەت ۋە ھاياتتىكى تۈرلۈك – تۈمەن ھەلەكچىلىكلەر سەۋەپلىك ۋاقىتدا ئوقۇرمەنلەرگە تەقدىم قىلىپ بولالماي كەلگەن ئىدىم. مانا يېقىنقى بىر قانچە كۈندىن بۇيان ئاز – تولا ۋاقتىم بولۇپ مەن خالىس ئۈستۈمگە ئالغان بۇ شەرەپلىك ۋەزىپىنى ئىجرا قىلىش ئىستەكلىرىدە قەلەم تەۋرىتىپ تۇرۇپتىمەن.

خوش، ئۆز گېپىمىزگە كەلسەك مەن بۇ يازما ئارقىلىق ئەگەر ھەر بىر ئىلىم سۆيەر ئۇيغۇر ياشلىرىنىڭ ئىمكانى يار بەرسە قايسى ئەلدە ياخشى بىلىم بولسا شۇ ئەلگە بېرىپ ئوقۇشى، ئەمما تۈركىيە ياكى مىسىر، ياپونىيە ياكى ئامېرىكىغا بېرىپ ئوقۇش بىلەنلا چەكلەنمەسلىكى، يېقىنقى زامان دۇنيا ئىلىم – پەن ۋە مائارىپىنىڭ بۆشۈكى بولغان ئەنگلىيىگىمۇ كېلىپ ئوقۇشىنىڭ زۆرۈرلۈكىنى چۈشەندۈرۈش بىلەن بىرگە ياشلىرىمىزغا ياردەمدە بولۇپ، ئۇلارنى توغرا بولغان ئۇچۇرلار بىلەن تەمىنلەشنى مەقسەت قىلدىم.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

ئەسەرنى ئاڭلاش: Men_Shi’er_Yazmidim_Elkun.mp3

“ئەگەر سىز بىر ئادەمگە چۈشىنىدىغان تىلدا سۆزلىسىڭىز، قىلغان گېپىڭىز ئۇنىڭ كاللىسىغا بارىدۇ. ئەگەر سىز بىر ئادەمگە ئۇنىڭ ئانا تىلدا سۆزلىسىڭىز، سىزنىڭ گېپىڭىز ئۇنىڭ يۈرىكىگە بارىدۇ.”

–  نېلسىن ماندىلا

“بىز چەتئەلگە بارغاندا ئاندىن ئۆز ئانا تىلىمىزنىڭ نەقەدەر بىر گۈزەل تىل ئىكەنلىكىنى بىلەلەيمىز.”

– جېئورج بېنارد شوۋ

بۈگۈن قۇتلۇق 21 – فېۋرال “دۇنيا ئانا تىل كۈنى” دۇر!

بۈگۈن پۈتكۈل دۇنيا مىقياسىدا ئانا تىلىنىڭ دەردىنى تارتقان مىللەتلەرنىڭ ئۆز تىلىنى سۆيۈش كۈنىدۇر!  

بۈگۈن مەن تۇغۇلغاندىن باشلاپ ئانام ماڭا ئۆگەتكەن ئانام تىلنىڭ قۇتلۇق بايرام كۈنىدۇر!

بۈگۈن 10 ئەسىر ئىلگىرى ئۇلۇغ بوۋام مەھمۇد قەشقەرى“دىۋانى لۇغەتتىن تۈرك” قامۇسىنى پۈتكەن ئانا تىلىمنىڭ بايرام كۈنىدۇر!

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

بۈگۈندىن 16 يىل ئىلگىرى يەنى 2000 – يىلى باھاردا لوندوندا كىشى ئۇنتۇلغۇسىز ئاجايىپ بىر كاتتا پائالىيەت بولۇپ ئۆتكەن ئىدى.  بۇ بولسا ئۇيغۇرنىڭ سەنئەت ساھەسىدە بىر ئۆمۈر تەر ئاققۇزغان، ئۆزلىرىنىڭ ناخشا – مۇزىكا تالانتى، ئىجادىيىتى بەدىلىگە خەلقىمىز قەلب تۈرىدىن ئىززەت ۋە ئېكرام بىلەن ئورۇن ئالغان پېشقەدەم سەنئەتكارلار ئۇستازلاردىن مەرھۇم ھۈسەنجان جامى، غىياسىدىن بارات، بۈگۈن بىز بىلەن بىللە تارىخنىڭ شاھىدى بولۇپ ياشاپ كېلىۋاتقان ئۇستازلىرىمىزدىن مۇساجان رۇزى، پاشا ئىشان، ياسىن مۇخپۇل ۋە تۇرسۇن ئىسمايىل قاتارلىق ئەزىزلىرىمىزنىڭ ئەنگلىيە كېلىپ گۈزەل ئۇيغۇر ناخشا- مۇزىكىلىرىدىن بىر قانچە نۆۋەت كونسېرت بېرىپ، سەھنىدە ۋە ببك قاتارلىق ئەنگلىيىنىڭ مەتبۇئات ۋە مېدىيالىرىدا ئۇيغۇرلارنى تونۇشتۇرغان 10 نەچچە  كۈنلۈك سەنئەت پائالىيىتىدۇر.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

ئەسەرنى بىۋاستە ئ‍اڭلاش: Baharni_seghindim.mp3

چۈشۈمدە قەلبىم يەنە باھارنى سېغىنىپ نالە قىلىپتۇ ….. ئوڭۇمدا، قىشنىڭ ئادەم كۆڭلىنى غەملىك قىلىدىغان مۇشۇ سەھەردىكى دەملەردە لاي ـ لاتقىلار، غازاڭلارنى ئۇستىگە يېپىنچە قىلىپ توڭلاپ ياتقان مۇشۇ ئالقاندەك تۇپراقتىن تېخى بىر قانچە ئايلار ئىلگىرىلا ئەلكۈن ئۆز قولى بىلەن ئىللىق باھارنىڭ چىرايلىق گۈللىرىنى ئۆستۈرگەن ئەمەسمىدى؟! خۇددى ئادەم ھاياتىدا خوشاللىق بىلەن غەم قايغۇ دائىم ئورۇن ئالماشتۇرۇپ تۇرغىنىدەك تەبىئەتنىڭ ھاياتلىق رېتىمىمۇ بۇ تەبئىي دەۋرىيلىكنىڭ سىرتىدا ئەمەسكەن. ئىنسانلارنىڭ بىردىن بىر ھاياتلىق بۇلىقى تەبىئەت بولغىنى ئۇچۇن ئادەملەر ئۆزلىرىدىن كۈچلۈكلەر تەرىپىدىن تەڭسىزلىكلەرگە ئۇچۇرغاندا، ھوقۇقلىرى دەپسەندە قىلىنغاندا، تۈرلۈك نائىلاجلىقلارغا مەجبۇرى قىلىنغاندا «ئاينىڭ ئون بەشى قاراڭغۇ، ئون بەشى يورۇق»، «دۇنيادا كۈن پاتمايدىغان قۇياش يوق» دېگەندەك تەبىئەتكە بېغىشلانغان ئەقلىيە سۆزلىرى ئارقىلىق ئۆزلىرىگە ئادالەت، ھەققانىيەت، ئىنسانلىق ۋە مەدەت تىلەش ئارزۇ ـ ئىستەكلىرىدە بولىدىكەن …….

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

سەنئەت بىر مىللەتنىڭ مىللەت بولۇش خۇسۇسىيىتىدىكى بارلىقى ئەمەس، ئەمما كەم بولسا بولمايدىغان بىر ھايات تومۇرىدۇر.

خەلقىمىزنىڭ سۆيۈملۈك قىزى، ئاتاقلىق ناخشىچى ۋە كومپوزىتور سەنۇبەر تۇرسۇن خانىمنىڭ 3 دانە ئۇن (audio CD) ۋە سىن (DVD) پلاستىنكىلىرى ئامېرىكا، ئىتالىيە ۋە تۈركىيىدە يېقىندا نەشردىن چىقتى. مەن ئاۋۋال بۇ مۇناسىۋەت بىلەن ھۆرمەتلىك سەنۇبەر تۇرسۇن خانىمنى ئۇتۇقلىرى بىلەن تەبرىكلەيمەن.

سەنئەت بىر مىللەتنىڭ مىللەت بولۇش خۇسۇسىيىتىدىكى بارلىقى ئەمەس ئەمما كەم بولسا بولمايدىغان بىر ھايات تومۇرىدۇر. بىر مىللەتنىڭ يېتۈك مىللەت بۇلۇپ، باشقا بىر مىللەت تۈركۈملىرىدىن پەرقلىنىپ تۇرۇشى، ئۆز مىللىي كىملىكىنى تەرەققىي قىلدۇرۇشى ئۈچۈن ئانا تىلى، ئىگىدارچىلىق قىلىدىغان تۇپرىقى، مىللىي تارىخ ۋە مەدەنىيىتنىڭ بولۇشى زۆرۈر بولغىنىغا ئوخشاش، سەنئەت يەنى ناخشا – مۇزىكا مىللەتنىڭ مىللىي ئالاھىدىلىكىنى گەۋدىلەندۈرۈشتە، كىشىلەرنىڭ مىللىي، ئۆزلۈك تۇيغۇسىنى ئويغىتىشتا ئوخشاشلا مۇھىم رول ئوينايدۇ…..

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

لوندون شەھرى ئىنسانىيەتنىڭ يېقىنقى زامان تارىخىدا ئىلىم پەن، تەرەققىيات، كەشپىيات، قانۇن، دۆلەتچىلىك، دېڭىزچىلىق، پويىز، ئايروپىلان…. سودا، بانكا، ھەربىي سانائەت قاتارلىق تۈرلۈك زامانىۋى ئىجادىيەت مۇۋاپىقىيەتلىرى بىلەن ھەم «كۈن ئولتۇرماس» بۈيۈك بىرتانىيە ئىمپېرىيىسىنىڭ پايتەختى بولۇش سۈپىتى پۈتۈن دۇنياغا ئەڭ تونۇشلۇق بولغان بىر شەھەر بولسا، ئۇ يەنە ئۆزىنىڭ بۈگۈنكى مەدەنىي دۇنيادىكى جەلىپكارلىقى، رەڭدارلىقى، دادىللىقى، ئىنسان پەرۋەرلىكلىكى، ئادەملىرىنىڭ كەڭ قورساقلىقى، قانۇنىنىڭ ئادىل ۋە زىللىقى بىلەن دۇنيا كەڭ تونۇشلۇق بىر شەھەردۇر. مانا مۇشۇ شەھەرنىڭ شەرقىدە گىرنىۋىچ مېردىئان دۇنيا ۋاقىت نۇقتىسىنىڭ باشلىنىش قوڭغۇرقىدىن  ئانچە يىراق بولمىغان يەردە بىر خىلۋەت كوچا بار. بۇ كوچا ئىككى ئەسىر ئىلگىرى دۇنيا تارىخ بېتىدىن ئۆچۈرۈلۈپ، مەغلۇب بولغان ئەللەر قاتارىغا قوشۇۋېتىلگەن بىر ئەلنىڭ پايتەختىنىڭ نامى بېرىلگەن، ئۇ كوچىنىڭ ئىسمى بولسا «قەشقەر كوچىسى» دۇر! …….

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

مەن بۈگۈن ئىشتىن چۈشۈپ ئۆيگە قايتىۋاتسام مەن ئىشلەيدىغان بىنانىڭ ئالدىدىكى مەيداندا خالىس سەنئەتكارلار نەچچە يۇزلىگەن كۇنلىكلەرنى بىر-بىرىگە چېتىپ كۈنلۈكتىن ئۆي ياساپتۇ. ئۆينىڭ تۇرىسىنى رەڭسىز پلاستىك كۈنلۈك بىلەن پۈتتۈرۈپتۇ. مۇنداق قىلىشىدىكى مەقسىدى دۇنيادىكى نامرات بالىلار ئۇچۇن ئىئانە يىغىش ئىكەن. 

مەن ھەر كۇنى ئەتىگەن ۋە كەچتە يەر ئاستى تۆمۈر يولىغا كىرسەم مۇزىكانتلارنىڭ ۋاگزال ئىچىدە يولۇچىلارغا مۇڭلۇق مۇزىكا چېلىۋاتقىنىنى كۆرمەن. ئۇلارنى برىتانىيەلىكلەر «busking» دەپ ئاتايدۇ (مەنىسى كوچا ۋە يوللاردا مۇزىكا چالىدىغان ئادەملەر دىگەننى بىلدۈرىدۇ). ئۇلارنىڭ مەقسىدى شۇ ئۆزلىرى ياخشى كۆردىغان مۇزىكىسىنى يولۇچىلارغا ئاڭلىتىشنى ئارزۇ قىلغان بولسا ۋە بۇ ئارقىلىق كىشلەر تەرپىدىن بېرىلگەن ئاز تولا سەدىقە پۇللارغا تاينىپ تۇرمۇشىنى كۆڭۈللۈك ئۆتكۈزۈش ھەم بۇ ئارقىلىق ھاياتىغا تەسەللى تېپىش بولسا كېرەك. ئەمما ئۇلار بۇ ھاياتىدا ئۆزلىرى ياخشى كورگەن كەسپىنى قىلالىغانلىغىدىن پەخىرلىنىپ ياشايدىغان، كۆڭۈلگە، ئىنسانلىققا باي كىشىلەردۇر….. 

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

نىيۇيوركتىكى ساياھىتىمنىڭ ئەڭ ئاخىرقى كۈنى ئىدى. 5 ـ كوچىدىن ئۆتۈپ مەركىزى باغچىنى بويلاپ كۆزلىگەن نىشانىمغا ئالدىراش كېتىپ باراتتىم. ئەمما توساتتىن ئالدىمدىكى مەن كېتىۋاتقان پىيادىلەر يولىنى توسۇۋالغان بىر توپ ئادەملەر توپى دىققىتىمنى تارتتى. نۇرغۇن ئادەملەر بىر مېھمانخانىنىڭ ئىشىكى ئالدىغا ئۇزۇنغا سوزۇلغان ئۆچىرەت ياساپ توپلۇشۇۋاپتۇ. شۇنىڭ بىلەن مەن مۇنچە كۆپ ئادەملەرنىڭ نېمىشقا بۇ يەرگە توپلىشىپ قالغانلىقىغا قىزىقىپ، بىر ئوتتۇرا ياش ئاق ئېرىقلىق ئامېركاندىن سورۇدۇم: «كەچۈرىسىز ئەپەندىم، مەن بىلسەم بولامدۇ، سىز بۇ يەردە نېمە سەۋەپتىن ئۆچىرەتتە تۇرۇۋاتىسىز؟ دۆلىتىڭلارنىڭ باشلىقى ئوباما مۇشۇ مېھمانخانىدىمۇ يە ؟ » ـ دەپ سورۇدۇم تەئەججۇپ بىلەن. ئۇ ئادەم ماڭا كۈلۈمسىرەپ تۇرۇپ مۇنداق جاۋاپ بەردى: «مەن ئىككى سائەت بولدى بۇ يەرگە ئائىلەم بىلەن كەلگىلى. بىز پۈتۈن ئائىلە ئەزالىرى ناخشا چولپىنى گاگا خانىمنىڭ مەستانىلىرىمىز (Lady Gaga) . شۇڭا بۇ يەردە گاگا خېنىمنى ئۆز كۆزىمىز بىلەن ھاياتىمىزدا بىر مەرتە كۆرۈۋېلىش ئۇچۇن بۇ ئىسسىقا چىداپ ئۇنى كۈتۈپ تۇرۇپتىمىز…….».

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

ئەسەرنى ئاڭلاش: Elkun_Essay_Audio/Chush.mp3

يېقىنقى بىر قانچە ھەپتىدىن بۇيان قىلىدىغان ئىشنىڭ كۆپلۈكىدىن ئۇخلايدىغان ئۇيقۇمۇ ئازلاپ كەتكەن ئىدى.  ھەپتە -ھەپتىلەپ ئالدىراش ئىشلەش داۋاملىشىۋەرگەندىن كېيىنكى يەتكەن ھارغىنلىق سىزنى ئاجايىپ ئىزىۋېتىدىكەن. بۈگۈن شۇ ھارغىنلىق ماڭا قاتتىق يەتتىمۇ بالدۇرلا ئۇخلاپ قاپتىمەن….

مەن تاتلىق ئۇيقۇدا ئەمما يۈرىكىم سىقىلىپ، نەپسىمنىڭ بۇغۇلۇۋاتقانلىغىنى سېزىۋاتىمەن…… ئەسلى بۇ راھەتسىزلىكنى تۇيۇپ كېلىۋاتقىنىمغا نەچچە يىللار بولغان ئىدى. يېقىندىن بۇيان بۇ ئۆلگۈر جاننىڭ راھەتسىزلىكى مېنى شەپقەتسىزلەرچە قىيناشقا باشلىدى……  ئادەمنىڭ دائىم بۇرۇقتۇم، روھسىز، كەيپىياتى تۆۋەن بولۇشمۇ بىر خىل كېسەللىك ھېسابلىنىدىكەن. بۇ كېسەلنىڭ دەردىنى چوڭ بولغانسېرى بىلىۋاتىمەن. بۇرۇتۇم خەت تارتقاندىن بۇيان بۇ دەردىمگە دەۋا تېپىش ئۇچۇن سەۋەپ ئىزدەپ تالاي يۇلتۇزسىز كېچىلەرنى كۆز يۇمماي ئۆتكۈزۈۋەتتىم………