ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

ئادەملەرنىڭ ئۆزىنى ۋە ئۆزگىلەرنى چۈشىنەلىگەن ئەقىل ئىدراك بىلەن ياشىشىمۇ زور بىر بەخىتتۇر. ئادەملەر دۇنياسىنى ئالىمىدىن نادىنغىچە، دەھرىسىدىن سۇپىسىغىچە، ئاشىقىدىن مەشۇقىغىچە، بېيدىن گادىيغىچە، ھەتتا شاھىدىن بىر بۇردا ناننى تىلەپ ئارا تېپىپ يېيەلمەيدىغان قەلەندىرىگىچە گۈزەل دەپ تەرىپلىشىدۇ. بەلكىم بۇ راستۇر، بەلكىم بۇ يالغاندۇر ۋەياكى ھەر ئىككىلىسىدۇر ئەمما ھىچ بىر مۇنازىرە تەلەپ قىلـمايدىغان بىر ھەقىقەت شۇكى ھەر بىر ئادەمنىڭ بۇ دۇنيانى ئۆزى ئۈچۈن گۈزەل ياكى دەشتى چۆل قىلىپ يارىتىشى شۇ كىشىنىڭ ئۆز مېھنىتىدىن سورىلىدىغان سوراقتۇر.

گاھىدا ھايات مۇساپىمىزدە زاماننىڭ زارى بىلەن خوشاللىق ۋە قايغۇنىڭ نۆۋىتى ئالمىشىپ قارا كۆزىمىزدىن سىرغىپ چۈشۈپ تۇرىدىغان ياشلار يۈركىمىزنىڭ چوڭقۇر قاتلىرىدا بىزگە ھىچ يوشۇرماستىن نۇرغۇن ھەقىقەتلەرنى پىچىرلاپ تۇرىدۇ. ئۇنى سىزدىن باشقا ھىچ بىر كىشى سېزەلمەيدۇ ياكى تارتىپ ئالالمايدۇ. دېمەك بۇ يەردىكى گەپ دەل سىزدە شۇنداق پىچىرلاپ، يۈركىڭىزدىن ئېيتىلىۋاتقان ئىنسانلىقنىڭ چىن ھەقىقىتىنى ئېنىق ئاڭلىيالىغىدەك سەزگۈر بىر جۈپ قۇلاقنىڭ بار ياكى يوقلىغىدۇر چۈنكى بىز ئادەملەر ھەرقانچە ياۋايىلاشمايلىكى، ھەرقانچە رەھىمسىزلەشمەيلىكى، ھەر قانچە شەرمەندىلەشمەيلىكى بىز ھەممىمىزنىڭ بۇ دۇنياغا ئادەمىي مېھرى ـ مۇھەببەت بىلەن كەلگەنلىكىمىزدەك،  بىئولوگىيىلىك گېىن تارىخىمىز قەلبىمىزدە ھەر دەقىقىدە بىزگە يۈرىكىمىزنىڭ سوقۇش رېتىمى بىلەن تەڭ خاتىرلىنىپ تۇرىدۇ، شۇڭا بىز دەيمىز شۇنىڭ ئۈچۈنمۇ بىز ئادەمدۇرمىز.

2016 ـ يىلى 5 ـ ئۆكتەبىر.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن
 

ئەسەرنى بىۋاستە ئاڭلاش: Bir_botulka_su.mp3

ئەسەرنى ئاسىيە ئۇيغۇر ئوقۇدىئەسەرنى ئاسىيە ئۇيغۇر ئوقۇدى

مەيىن شامالغا ھارماي ئۇسۇل ئويناپ كۆنۈپ كەتكەن بۇلۇتلار خۇددى ناز قىزدەك گاھى كۆڭلى يېرىم بولۇپ يىغلىسا، گاھى خۇشلۇقى تۇتۇپ تېلىقىپ كۈلەتتى، گاھى چاغدا قاپىقىنى تۇرۇپ دومسىيۋېلىپ، قۇياش نۇرىنى دۈمبىسى بىلەن توسۇپ مۆكۈ – مۆكۈلەڭ ئوينايتتى. توۋا، بۇلۇتلارمۇ ئادەملەرنىڭ مىجەز – خۇلقىنى ئۆگۈنۇۋالدىمۇ نېمە، ئىشقىلىپ مەن بۈگۈن شۇنداق غەلىتە بىر تۇيغۇلارغا قەلبىمنى مەستخۇش قىلغاچ مۇڭلىنىپ ئولتۇرۇپ، دېرىزىدىن دېڭىزنىڭ چېكىگە نەزەر تاشلايتتىم. مالمودىن (Malmö) كوپېنھاگېنگە تىز كېتىۋاتقان پويىز ئورەساند كۆۋرۈكىنىڭ (Oresund Bridge) تومۇر بالداقلىرىنى بىر -بىرلەپ ئارقىسىدا قالدۇرۇپ ئالدىغا ئۇچقاندەك چاپاتتى. كۆك ئاسماننىڭ كۆك رەڭگىنى ئۆزىگە ئەينەن كۆچۈرۋالغان بالتىق دېڭىزنىڭ ئاسمىنىدىن شۇڭغۇپ چۈشكەن بۇلۇتلار بەئەينى سۇ ئۇستىدە لەيلەپ يۈرگەندەك بىر كۆرۈنۈشنى ھاسىل قىلاتتى. كۆز ئالدىمدىكى بۇ گۈزەل مەنزىرە كۈز ئايلىرىنىڭ بېشىدىكى ئاپتاپلىق، ھاۋاسى ئوچۇق شىمالىي ياۋروپا ئەللىرىنىڭ تەبئىي گۈزەللىكلىرىگە مۇجەسسەملىشىپ، خۇددى بىر پارچە مەشھۇر كلاسسىك ماي بوياق رەسىمدەك تەسۋىرىنى نامايان قىلاتتى.
 
مانا مۇشۇنداق تەبىئەتنىڭ گۈزەللىكىگە تولغان بۇ گۈزەل دۇنيا بىز ئادەملەرنىڭ ياشىشىغا مەنسۇپ ئىدى. بىز بۇ يەرگە ئەسلى دەرد ئەلەم تارتىش ئۈچۈن ئەمەس، كۆزىمىزدىن ئىسسىق قان – ياشلىرىمىزنى تۆكۈش ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى خوشال – خۇرام، مېھرى – مۇھەببەت بىلەن ياشاشقا كەلگەن ئىدۇق. يېشىم چوڭىيىپ، ئەقلىم قولۇمغا نېسىپ بولغان بۇ يىللاردا ئادەم بالىسىنىڭ تۇغۇلغىنىغا نېمە ئۈچۈن يىغلايدىغىنىنى، ئاندىن يەنە نېمە ئۈچۈن باشقىلارنىڭ يىغىسى بىلەن ھاياتىنى ئاخىرلاشتۇرىدىغانلىقىنى چۈشىنىشكە باشلىغان ئىدىم. ئادەم ھاياتىنىڭ مۇساپىسى مانا مۇشۇ ئارىلىقتىكى مۇھەببەت بىلەن نەپرەت، راھەت بىلەن مۇشەققەت، ئەركىنلىك بىلەن قۇللۇقنىڭ نىسپىيلىك چەمبىرىكىدە كەسكىن كۈرەش قىلىدىكەن. بۇلاردىن قايسى بىرى سىزنىڭ ھاياتىڭىزدا ئۈستۈنلۈكنى ئىگىلىسە ئۇ سىزگە تەۋە بولىدىكەن. سىز ئۆزىڭىزگە تەۋە بولمىغان قىسمى ئۈچۈن بولسا بىر ئۆمۈر، تاكى ئۆزىڭىزدە يوق نەرسىگە ئېرىشكۈچە كۈرەش قىلىپ ياشايدىكەنسىز. ئېھتىمالىم، بۇ بەلكىم ئادەملەرنىڭ بۇ دۇنيادا ياشاش پىسخىكىسى بولسا كېرەك.
 
ھەر بىر ئادەمنىڭ ھايات مۇساپىسى ئاجايىپ سەرگۈزەشتىلىك قىسمەتلەرگە تولغان بولىدىكەن. شۇنىڭ ئۈچۈنمۇ بىزنىڭ ھاياتىمىزدا خوشاللىق ۋە قايغۇلار، ياخشىلىق ۋە يامانلىقلار، مۇھەببەت ۋە نەپىرەتلەر بىر- بىرلىرىدىن ئايرىلماس قوشكېزەك بولۇۋېلىپ، بىزنى ئۆزىنىڭ ئاچچىق-چۈچۈك قايناملىرىدا ھەر ۋاقىت چۆكتۈرۈپ سىنايدىكەن. شۇڭا بىز ھەم كۈلۈشكە، ھەم يىغلاشقا، غەزەپلىنىشكە، سۆيۈش ۋە سۆيۈلۇشلەرگە ھەقلىق ئىكەنمىز.
 
ھاياتنىڭ سېھرى بىزنى خۇددى بىر توپ پادىلارنى ئېلىپ ماڭغان پادىچىدەك ئۆزىمىز تەسەۋۋۇر قىلالمايدىغان بىر سۈرئەتتە بىزنى مەلۇم نىشانلارغا ھامان باشلاپ ئېلىپ ماڭغىنى ماڭغان ئىكەن، بىزنىڭ تەبئىيتىمىز شۇنداق بولغىنى ئۈچۈن ئۇنىڭدىن ئۆزىمىزنى ئايرىۋېلىشقا ئىمكانسىزكەنمىز. بىز مانا شۇ ئىمكانسىزلىق ۋە تەبئىي خۇسۇسىيەتلىرىمىز ئىچىدە ئۆزىمىزنى ئاڭلىق ھالدا بىلىپ – بىلمەي گاھىدا ھاياتنىڭ تىلسىم كوچىلىرىغا غەرق بولغان بىر سەيياھقا ئايلىنىپ قالىدىكەنمىز. ھاياتىمىزنىڭ ئەگرى – توقاي دوقمۇشلارغا تولغان سەپىرىدە بىزگە شۇنداق ئەخلاقسىز، قەدىرسىز، ئادىمىيلىكنىڭ شەرتلىرى بىلەن ئۆلچىگىسىز دەرىجىدىكى ناچار ئادەملەر ئۇچراپ قالسا، بىزگە يەنە بۇنىڭ ئەكسىچە شۇنداق ئېسىل پەزىلەتلىك ئادەملەر ئۇچرايدىكى ئۇلار سىزگە پەرىشتىلەر كەبى تەۋەرۈك بىلىنىدىكەن. شۇ چاغدا ئەگەر بۇ ئادەملەر دۇنياسىدا ھەممە ئادەملەر مۇشۇ پەرىشتىلەردەك ئاق كۆڭۈل، مېھرى – مۇھەببەتلىك بولسا، باشقىلارغا يامانلىق ئەمەس پەقەت ياخشىلىقلا قولىدىن كەلسە، «يامانلىق» دېگەن بۇ ئاتالغۇ ئادەملەر تىلىدا يوق بىر سۆز بولسا، ئېھتىمال ئۇ چاغدا بىز ياشاۋاتقان بۇ دۇنيادىن ئۆچمەنلىك، ئادالەتسىزلىك، نەپرەت ۋە ئۇرۇش مەڭگۈلۈككە غايىب بولغان بولاتتى. ئۇ چاغدا بۇ دۇنيا بەلكىم ئىنسانلارنىڭ پانىي ئالەمدىكى جەننىتى بولۇپ قالار ئىدى دېگەندەك ئويلارغا چۆكىسىز ئەلۋەتتە.
 
كىشىلەرنىڭ بەزىدە «ئادەم ھاياتىدا بىر ياخشىلىق ۋە بىر يامانلىقنى ئۇنتۇمايدۇ» دەيدىغىنى بەلكىم مۇشۇنىڭدىن بولسا كېرەك. ئەمما مەن دەيمەن، ماڭا بىرسى يامانلىق قىلسا ئىمكان بار شۇ يامانلىق قىلغان كىشىنى قانچە تىز بولسا شۇنچە تىزلىك بىلەن خاتىرەمدىكى ئادەملەر تىزىملىكىدن ئۆچۈرۈپ، ئۇنتۇپ كېتىشكە ئالدىرايمەن. بۇنىڭ تەتۈرىسىچە ئەگەردە بىراۋنىڭ ماڭا چوڭ بولامدۇ ياكى كىچىك بولامدۇ، قولىدىن كەلگەن بىر ئىنسان سۈپتىدە ئادىمىيلىك تارازىسى بىلەن ياخشىلىق قىلغان بولسا، مەن شۇ كىشىنىڭ ياخشىلىقىنى ئۇنۇتمايمەن ۋە ئۇنۇتماسلىق ئۇچۇن باشقىلارغا قولۇمدىن كەلگەن ياخشىلىق ئارقلىق ھامان قايتۇرۇشقا تىرىشىمەن…. مەن شۇنداقمۇ ئويلاپ قالىمەن، ئادەم قەلبىدە مۇھەببەت بىلەن نەپرەت دائىم ئورۇن ئالمىشىپلا تۇرىدىكەن. ئەگەر ھەر ئىككىلىسى ئورۇن ئالماشماي بىللە تۇرسا ياكى مۇھەببەت نەپرەتكە ئورۇن بەرمىسە، بەلكىم بىز ھازىرقىدىن بەكرەك خوشال ياشاش ئىمكانلىرىنى تاپالىغان ئىدۇق.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

تۆنۈگۈن كەچ ۋە بۈگۈن ئەتىگەندە ئىستانبۇل ئاسمىنىدىن تۆكۇلگەن شىددەتلىك يامغۇر بۇ گۈزەل شەھەرنىڭ كوچا – كويلىرىنى يۇيۇپ، تازلاپ تېخىمۇ گۈزەل قىلىۋەتكەن ئىدى. 

 
ئۇيغۇرلارنىڭ ئېتنىك قېرىندىشى بولغان تۈركىيە تۈركلىرى ئەسىرلەردىن بۇيان ئاجايىپ جەڭگىۋارلىقى ۋە باتۇرلۇقى بىلەن ئۇچ قىتئەنىڭ ئوتتۇرسىغا جايلاشقان بۇ قەدىمىي گۈزەل شەھەردە تالاي قەھرىمانلىق داستانلىرىنى يارتىپ كەلگەن بولسا، بۇ داستانلارنىڭ داۋامى بۈگۈنمۇ ئۈزۇلمەي ئېيتىلىۋاتاتتى. مانا بۇ غالىبىيەت شەھەرنىڭ ئەشۇ پىداكار خەلقى مۇندىن دەل بىر يىل ئىلگىرىكى 15- ئىيۇل كېچىسىدە ئۆز دۆلىتىنىڭ ھاكىمىيىتىنى بىر تۈركۈم ھەربىي توپىلاڭچىلارنىڭ ئەكسىل ئىنقىلاب قوزغاپ، ئاغدۇرۇپ تاشلىشىغا قارشى ئاۋام خەلىق ھەركەتكە كېلىپ، كوچىلارغا چىقىپ تانكىلارنىڭ ئالدىغا ئۆزىنى ئېتىپ، ئىسسىق قانلىرى بىلەن دۆلەت ھاكىمىيىتىنى قوغداپ قالغان ۋە بۇ غالىبىيەت كۈنىنى داغ- دۇغلۇق خاتىرلەۋاتقان، غەلبە تەنتەنىسىنىڭ يۇقۇرى پەللىگە چىققان ھارارىتىگە ئىيۇل ئېيىدىكى قايناق ئىسسىق ھاۋاغا قوشۇلۇپ يانغىن كەبى يېنىۋاتقان بۇ شەھەرنىڭ ئۈستىگە تۈنۈگۈن كەچتىن باشلاپ غەزەپ بىلەن قۇيۇلغان يامغۇر كىشىگە ۋەتىنى ئۈچۈن ئەزىز جانلىرىنى قۇربان قىلغان 250 نەپەر شېھىتلەر شەنىگە ياش تۆكۈلىۋاتقاندەك تۇيغۇلارنى بېرەتتى…. 

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن
 

(Visiting a book shop in Baku)

بۈگۈن ئەزەربەيجاننىڭ پايتەختى باكۇ شەھرىنىڭ مەركىزىدىكى «ئاكادېمىيە كىتاپ مەركىزى» كىتاپخانىسىغا كىردىم. بۇ كىتاپخانىنىڭ ئادەملەر بىلەن تولغان قايناق شەھەر مەركىزىگە جايلاشقىنىغا، كىلاسسىك سوۋېت ئوسۇلىبىدا ھەشەمتلىك سېلىنغان، مىللىي نەقىشلەر بىلەن بېزەلگەن ۋە كۆلىمىنىڭ زۆر بۇلىشىغا قارماي، مەن كىتاپخانە ئىچىگە كىرگىنىمدە ئىچىدە كىتاپ ساتىدىغان بىر قىز ۋە بىر ياش بالىدىن باشقا ھىچ بىر كىشى كۆرۈنمەيتتى. دەسلەپتە سەل شۆھبىلىنىپ «مەن كىرگەن بۇ يەر كىتاپخانىمۇ ياكى باشقا بىر يەرمۇ؟» دەپ ئۆزۈمدىن سورىغاچ كتاپخانە ئىچىدىكى كىتاپلارنى كۆرۈشكە باشلىدىم …. بۇ يەردىكى كىتاپلارنىڭ تەڭدىن كۆپى روسچە ، قالغىنى سىلاۋيان يېزىقىدىكى ئەزەرچە، يەنە بىر قىسمى ئەزەر لاتىن يېزىقىدىكى كىتاپلار، قالغانلىرى ، بولۇپمۇ تىببى ۋە پەن تېخنىكا ھەققىدىكى كىتاپلار بولسا تۈرۈكچە ئىدى. كىتاپخانىنىڭ تارىخ يايمىسىدىن ئەزەر ياكى تۈركى خەلىقلەر ھەققىدە يېزىلغان كىتاپلارنى ئىزدەپ يۇرۇپ ئەزەر لاتىن يېزىقىدا يېزىلغان بىر تارىخ كىتاپىنى تاپتىم. ئۇ كىتاپنى ئوقۇپ كىتاپخانىدا بىر سائەتتەك تۇردۇم ئەمما كىتاپخانا ئىچىدە مەن يالغۇز ئىدىم، كىتاپخانە ئىچىگە ھىچ بىر كىشى كىرمىدى. كۆز ئالدىمدىكى بۇ مەنزىرىنى كۆرۇپ ئۈرۈمچىدىكى، لوندوندىكى ئادەملەر بىلەن لىق ـ لىق تولۇپ تۇردىغان ئاۋات كىتاپخانىلار ئېسىمگە كەلدى. بۇ ئاجايىپ خىياللارنىڭ تۈرۈتكىسىدە بىر قانچە يىللار بۇرۇن تۈركى مىللەتلىرىنى تەتقىق قىلىدىغان غەرىبلىك جەمىيەتشۇناس ئاكادېمىكنىڭ بىر ماقالىسىدا مۇنداق دېگىنى ئېسىمگە كەلدى «پۈتكۈل ئوتتۇرا ئاسىيا تۈركى دۆلەت ۋە خەلىقلىرى ئىچىدە پەقەت ئۇيغۇرلار ئەڭ كىتاپ ئوقۇيدىغان خەلىق بۇلۇپ، جۈمىلىدىن ئۇيغۇر تىل يېزىقىدا ئۆتكەنكى 10 يىل ئىچىدە ئەڭ كۆپ كىتاپ نەشىر قىلىنغان».

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن
 
سۆزلىيەلمەيمەن
ئوقۇدۇڭمۇ يار تىلىمغا ئەپسۇن
ئاخىرقى قېتىم بىز سۆزلەشكەن ئاخشام.
 
يازالمايمەن
قەلىمىم سىياسى قۇرۇپ كېتىپتۇ
مەن جۆيلۈپ ئويغانغاندا
قۇتىسى ئۇنىڭ چېقىلغان…
قورقۇپ كېتىپتىمەن چۈشۇمدىن 
ۋاقىتسىز ئۈنىم ئۆچۈپتۇ
ساڭا غىڭشىپ مەن ئېيتىدىغان –
تۈنۈگۈنكى مۇھەببەت ناخشام!
 
سېنى سېغنىپ ھەر كېچە –
قۇياش پاتقان مەغرىپكە باقتىم
يۈلتۇزلاغا دەردىمنى ئېيتىپ
يۈركىمدىن ساڭا شىئېر يازدىم.
بۈگۈن يەنە يازغۇم كېلىۋاتىدۇ –
بىزگە كەلگەن ئاچچىق -چۈچۈك 
ھىجىراندىن ئېلىپ ئىلھام!

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

ئاۋازنى بىۋاستە ئ‍اڭلاش: Kuz_sen_hijran_emes.mp3

ئاسماننى قارا بۇلۇتلار قاپلىغان، ياز قۇياشنىڭ ئاتەش نۇرلىرىدىن ئەسىرمۇ يوق، كىشنىڭ كۆڭلىگە بوران – چاپقۇننى، ھايات – ماماتلىق تەبىئەتنىڭ تىراگېدىيىسىنى ئەسلىتىدىغان بىر چاغ. مەن مەيۇس سەھەردە باغچىنىڭ ئىشىكىدىن كىرىپ كەلدىم. ئەييۇھەنناس! بۇ يەردىكى كۈز كۆز ئالدىمدا مەھبۇبىنىڭ مۇھەببەت ۋىسالىغا يېتەلمىگەندىن كېيىنكى ئۆزىنى ئولتۇرۇۋېلىش درامىسىنى ئويناۋېتىپتۇ.  

كۈز ياپراقلىرى شەبنەمدە تۆكۈلگەن يالتىراق ياشلىرىنى پاقىرتىشىپ، ھىجران ناخشىلىرىنى بولۇشىغىچە ئېيتىشىپ، دەرەخلەر بىلەن ۋىدالىشىۋېتىپتۇ، نىمجان جىسمى سوغۇق يەرنى، تۇپراقنى باغاشلاۋېتىپتۇ. باغچىنىڭ بۈگۈنكى كۆرۈنىشى ياپراقلارنىڭ مازارلىقنى ئەسلەتتى.  قاغا – قۇزغۇنلار ۋە يەنە قانداقتۇر ماڭا نامى نامەلۇم  بولغان، ئادەمگە بىر كېلىشمەسلىكنىڭ، بەختسىزلىكنىڭ، كۈلپەتنىڭ سېزىمىنى بىلدۈرۈپ تۇرىدىغان بۇ ۋەھشى ياۋا قۇشلار دەرەخ ئۇستىگە قونۇشۇپ، يازنى بوستان قىلغان ئەشۇ ياپ يېشىل يوپۇرماقلارنىڭ بەختسىزلىكىنى تاماشا قىلىشىپ بەھرى سۇرۋاتقىدەك…. ئۆزۈمگە ئاستا پىچىرلاپ «توۋا ! بىز ئادەملەرلا ئەمەس، ئەمدى بىز ياشاۋاتقان بۇ دۇنيانىڭ تەبئىتىدىنمۇ مۇھەببەت يوقاپ كەتكەنمىدۇ؟ ئۇلارنى كىملەر نېمە سەۋەبلەر بىلەر شۇ  قەدەر رەھىمسىزلەشتۇۋەتكەندۇ؟ ياكى ئۇلارمۇ بۇ نائىنساپلىقنى ئادەملەردىن ئۆگەنگەنمىدۇ؟” دېگۈدەكمەن.

 
[تولۇق ئوقۇش]

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

ئاڭلاش: Elixan_Tore_Qebrisi_Ziyaret.mp3

ئەسەرنى رابىيە داۋۇت ئوقۇدى

ۋەتەندىن ئۇزاقتا ياشاۋاتقان بۇ يىللاردا دۇنيانىڭ قەيېرىگە بارماي ياكى قەيىرىدە ياشىماي، يۈرىكىم ئۆز كىملىكىمىزكگە، ۋۇجۇدۇم يەككە ئۇيغۇرلىقىمىزغا مۇجەسسەملىشىپ يانغىن بولۇپ ياناتتى. بولۇپمۇ كيىنكى يىللاردا ئۆزۈمنى دۇنيادا ئىپادىلەش تەس بولغان سىياسىي ۋە مىللىي كىملىك كىرزىسى بىلەن بىللە ۋەتىنىمىزدە، خەلقىمىز بېشىدا كۈنسايىن ئېغىرلىشىۋاتقان زۇلۇم مېنى ماڭا تېگىشلىك بولغان مەسئۇلىيەت ۋە مەجبۇرىيەت تەقەززاسى بىلەن مۇساپىرلىق ھايات رېتىمىنى قايسى نىشانلارغىدۇر ئالدىرىتاتتى، گاڭگىرىتاتتى ۋە ئۇيغۇرلۇق غورۇر، نومۇس تۇيغۇلىرىم بىلەن رەھىمسىزلەرچە ئازابلايتتى. چارىسىزلىق ۋە كۈچسىزلىكىم ۋە ۋەتىنىمگە بولغان مۇقەددەس مۇھەببىتىمنىڭ ھارارىتىدىن قەلبىمنىڭ قات – قېتىدىن ئوخچۇپ كۆيۈۋاتقان بۇ ئوت گۈلخان بولۇپ يېنىشقا باشلىدىكى ئۆزۈمنى خۇددى ئۆزىنى ئوتقا تاشلاپ كۆيۈشكە ھازىر بولغان بىر پەرۋانىدەك ھېس قىلاتتىم.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن 

ئۇزاقتىكى ئەمما تەكلىماكانغا ئەڭ يېقىن ئۇدۇن دىيارىنىڭ كېچىسىدە بىر گۈلخان ياندى! بۇ گۈلخان قەدىمىي يۇرت ـ بۈگۈنكى خوتەن دىيارىدا ياشاۋاتقان مېھرىبان، جاپاكەش، ئۇيغۇرنىڭ ئوتى ۋە سۇيىدە كېچە ـ كۈندۈز كۆيۈۋاتقان ئۇيغۇر خانىم ـ قىزلىرىنىڭ قەلبى ئۈچۈن يېقىلغان ئىدى! گۈلخان ئادەتتە ئىككى خىل مۇھىتتا ۋە مەقسەتتە يېقىلىدۇ: بىرىنچىسى كېچىدىكى قاراڭغۇلۇقنى يۇرۇق قىلىش ئۈچۈن، ئىككىنچىسى بولسا مۇزلىغان يۈرەكلەرگە، سوغۇقتىن تىترىگەن تەنىلەرگە ئىللىقلىق ئاتا قىلىش ئۈچۈندۇر. شۇنىڭ ئۈچۈن بىزنىڭ گۈلخانىمىز كۆيدى… گۈلخان بىز ھەممىمىزگە ئوخشاش كۈندۈزلىرى جاننى باقىدىغان ھايات ئۈچۈن مېھنەت تۆكسە كېچىلىرى تۈندە يانغان گۈلخان بولۇپ يۇرۇق كۆرۈشنى ئىستىگەن خەلقىگە، جۈملىدىن ناتىۋان ئۇيغۇر خانىم قىزلىرىنىڭ قەلبىگە نۇرلار ياقتى!

گەرچە مەن يېقىنقى ئىككى يىلدىن بۇيان كۆپىنچە تور ئارقىلىق گۈلخاننىڭ شېئىرلىرىنى ئوقۇپ كەلگەن بولساممۇ ئەمما ئۇنىڭ شېئىرلىرىدىكى كىشى قەلبىنى لەرزىگە سالىدىغان مۇھەببەت، نەپرەت ۋە ھاياتلىق سىمفونىيىسى ئەركىن، ساپ ۋە كۈچلۈك ھېسىي تۇيغۇلار بىلەن يۇغۇرۇلۇپ، ئۇيغۇر تىلىنىڭ نەقەدەر بىر گۈزەل تىل ئىكەنلىكىنى ھەر بىر مىسرالىرىدا نامايەن قىلىپ تۇرىدىغان شېئىرلىرى بىلەن مېنىڭ ئىزچىل دىققىتىمنى تارتىپ كەلگەن ئىدى. بۇ بايانلىرىمنىڭ دەلىلى سۈپىتىدە گۈلخاننىڭ 98 ـ كېچە يازغان «قارغالغۇچى ئايال» ناملىق شېئىرىسىنى مىسال قىلىپ ئۆتىمەن:

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

سالامۇئەلەيكۇم قېرىنداشلار! مەن يېقىنقى يىللاردىن بۇيان ئۇيغۇر تور بەتلىرىدە، ئۈندىدار قاتارلىق ئىجتىمائىي ئالاقە ۋاستىلىرىدە كۆپلىگەن ياشلىرىمىزنىڭ ئەنگلىيىگە بېرىپ ئوقۇش ئارزۇلىرىنىڭ بارلىقىنى ئەمما بۇ ئارزۇلىرىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشنىڭ توغرا يوللىرىنى تېپىشتا قىيلىنىۋاتقانلىغىنى ئېيتىپ مەندىن بۇ ھەقتە ياردەم تەلەپ قىلغانلىقى ھەققىدە نۇرغۇن خەت تاپشۇرۇپ ئالغان ئىدىم. مانا شۇ ئىلىمخۇمار، كەلگۈسىگە ئۈمىدۋار، ئۆزلىرىگە تەلەپكار ياشلىرىمىزنىڭ تۈرتكىسىدە مەن بۇ ھەقتە ئەنگلىيىدە ئوقۇشنى ئارزۇ قىلىدىغان ياشلىرىمىزغا ئەمەلىي بىر ياردىمى بولىدىغان مەلۇمات خاراكتېرلىك بىر تېما يېزىشنى نىيەت قىلىپ كەلگەن بولساممۇ خىزمەت ۋە ھاياتتىكى تۈرلۈك – تۈمەن ھەلەكچىلىكلەر سەۋەپلىك ۋاقىتدا ئوقۇرمەنلەرگە تەقدىم قىلىپ بولالماي كەلگەن ئىدىم. مانا يېقىنقى بىر قانچە كۈندىن بۇيان ئاز – تولا ۋاقتىم بولۇپ مەن خالىس ئۈستۈمگە ئالغان بۇ شەرەپلىك ۋەزىپىنى ئىجرا قىلىش ئىستەكلىرىدە قەلەم تەۋرىتىپ تۇرۇپتىمەن.

خوش، ئۆز گېپىمىزگە كەلسەك مەن بۇ يازما ئارقىلىق ئەگەر ھەر بىر ئىلىم سۆيەر ئۇيغۇر ياشلىرىنىڭ ئىمكانى يار بەرسە قايسى ئەلدە ياخشى بىلىم بولسا شۇ ئەلگە بېرىپ ئوقۇشى، ئەمما تۈركىيە ياكى مىسىر، ياپونىيە ياكى ئامېرىكىغا بېرىپ ئوقۇش بىلەنلا چەكلەنمەسلىكى، يېقىنقى زامان دۇنيا ئىلىم – پەن ۋە مائارىپىنىڭ بۆشۈكى بولغان ئەنگلىيىگىمۇ كېلىپ ئوقۇشىنىڭ زۆرۈرلۈكىنى چۈشەندۈرۈش بىلەن بىرگە ياشلىرىمىزغا ياردەمدە بولۇپ، ئۇلارنى توغرا بولغان ئۇچۇرلار بىلەن تەمىنلەشنى مەقسەت قىلدىم.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

ئەسەرنى ئاڭلاش: Men_Shi’er_Yazmidim_Elkun.mp3

“ئەگەر سىز بىر ئادەمگە چۈشىنىدىغان تىلدا سۆزلىسىڭىز، قىلغان گېپىڭىز ئۇنىڭ كاللىسىغا بارىدۇ. ئەگەر سىز بىر ئادەمگە ئۇنىڭ ئانا تىلدا سۆزلىسىڭىز، سىزنىڭ گېپىڭىز ئۇنىڭ يۈرىكىگە بارىدۇ.”

–  نېلسىن ماندىلا

“بىز چەتئەلگە بارغاندا ئاندىن ئۆز ئانا تىلىمىزنىڭ نەقەدەر بىر گۈزەل تىل ئىكەنلىكىنى بىلەلەيمىز.”

– جېئورج بېنارد شوۋ

بۈگۈن قۇتلۇق 21 – فېۋرال “دۇنيا ئانا تىل كۈنى” دۇر!

بۈگۈن پۈتكۈل دۇنيا مىقياسىدا ئانا تىلىنىڭ دەردىنى تارتقان مىللەتلەرنىڭ ئۆز تىلىنى سۆيۈش كۈنىدۇر!  

بۈگۈن مەن تۇغۇلغاندىن باشلاپ ئانام ماڭا ئۆگەتكەن ئانام تىلنىڭ قۇتلۇق بايرام كۈنىدۇر!

بۈگۈن 10 ئەسىر ئىلگىرى ئۇلۇغ بوۋام مەھمۇد قەشقەرى“دىۋانى لۇغەتتىن تۈرك” قامۇسىنى پۈتكەن ئانا تىلىمنىڭ بايرام كۈنىدۇر!